طب سنتی ایران

طب سنتی و گیاهان دارویی

طب سنتی ایران

طب سنتی و گیاهان دارویی

طب سنتی ایران
پیش به سوی احیای طب اصیل ایرانی
سلامتی حق تمام ایرانیان است
آخرین مطالب
نویسندگان
محبوب ترین مطالب
آخرین نظرات

مصطکی

چهارشنبه, ۳۰ مرداد ۱۳۹۲، ۱۰:۱۳ ق.ظ

شیرة گیاهی رزینی زردرنگی است که در فارسی «رماس» ، «رماست» و «کیه» و درخت آن را «وکشک» و «ولمشک» نامند و در کتب طب سنتی با نامهای «مصطکی»، «مصطکی رومی»، «کندر رومی»، «مستکی» و «علک رومی» است. به فرانسوی Mastic ، Mastique، Mastic en larmes ، Resin de Chio و به انگیلسی Mastic گفته می شود. سقز مصطکی را به عربی مصطکا و مصطکا می نامند.

مصطکی از شاخه ها و ساقه های درختچه ای به شکل شیرة گیاهی گرفته می شود که گیاه را به فرانسوی Lentique و به انگلیسی Lentisk pistache و Mastic tree و به عربی «شجره المستکی»  و به هندی «مصطکی رومی» نامند. گیاهی است از خانوادة پسته Anacardiaceae نام علمی آن Pistacia lentiscus L و مترادف آن P. gummifera Salisb می باشد.

 

مشخصات گیاه

درختچه یا درخت کوچکی است که بلندی آن معمولاً تا 3 متر ولی اگر پرورش داده شود و از آن مراقبت نمایند، در باغها تا 14 متر نیز می رسد . بومی مناطق با آب و هوای مدیترانه ای است و در آفریقای شمالی و در بعضی از جزایر یونان که به نام جزایر مصطکی معروف می باشند، انتشار دارد. درختچه ای است با برگهای تقریباً ناخزان و همیشه سبز که بوی رزین مصطکی از تمامی اندام گیاه استشمام می شود. گلهای آن دو پایه در ابتدا سبز ولی به تدریج قرمز رنگ می شود. میوة آن کروی قرمز، کوچک و پس از رسیدن سیاه رنگ می شود. از میوة این درخت اهالی جزایر مصطکی روغنی خوراکی می گیرند که قابض است و ب جای روغن زیتون در خوراک کصرف می کنند ولی محصول عمدة این درختان رزینی است که از شاخه و چوب و ساقه های این درخت در اثر شکافی که وارد می کنند، گرفته می شود و به ماستیک معروف است.

 

مشخصات شیرة گیاهی رزینی درخت

مصطکی به صورت عصارة زردرنگی درماههای گرم سال به شکل قطراتی کوچک خود به خود از ساقه و شاخه های درخت مصطکی به خارج ترشح می شود و پس از مدت کوتاهی در مجاورت هوا سفت می شود. برای اینکه مقدار زیادتر و سریعتر شیرة رزینی از درخت گرفته شودمعمولا به ترشحات طبیعی درخت اکتفا نکرده و با شکافهایی که به ساقه و شاخه های درخت وارد می کنند. عصارة بیشتری می گیرند و با این روش از هردرخت به طور متوسط 5-4 کیلوگرم صمغ رزینی کیلوگرم صمغ رزینی گرفته می شود.

مصطکی که در بازار عرضه می شود به شکل قطعات اشکی بیضی، سخت، کوچک در ابعاد یک نخود، زردرنگ، نیم شفاف و معطر است. وقتی آن را بجوید زیر دندان نرم شده و طعم معطری احساس می شود. مصطکی در الکل کاملاً حل نمی شود ولی در اتر و اسانس تربانتین کاملاً محلول است. اگر آن را در الکل 90 درجه جوشان بریزند در حدود 90 درصد آن حل می شود و 10 درصد که باقی می ماند یک مادة سفید رزینی خنثی است که ماستی سین نامیده می شود.

 

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی قسمت عمدة صمغ رزینی مصطکی یعنی تا حدود 90 درصد آن را اسیدهایی از جمله ماستی سیک اسید، ماستی کولیک اسید و در آخر ماستیکو رزن تشکیل می دهند و به علاوه در آن اسانس نیز یافت می شود. اگر مصطکی با اتر مخلوط شود، نرم می شود واز آن ممکن است برای پر کردن حفره دندان استفاده شود زیرا به مرور زمان اتر تبخیر شده و ماستیک منجمد در داخل حفره باقی می ماند.

 

خواص – کاربرد

صمغ مصطکی طبق نظر حکمای طب سنتی از نظر طبیعت نسبتاً گرم و خشک است و محلل و مقوی است و بخصوص برای اعضای رئیسة بدن نظیر معده، کبد، قلب، کلیه ، دماغ و همچنین برای سینه و ریه اثر تقویتی دارد. خوردن آن سردردهای سرد را رفع می کند اگر آن را با روغن کنجد بجوشانند و به صورت قطره در گوش بچکانند گرفتگی گوش را رفع می کند و برای کری و سنگینی شنوایی نافع است. اگر از روغن میوة درخت مصطکی در گوش بچکانند درد گوش را تسکین می دهد و اگر صمغ مصطکی در دهان جویده شود برای استحکام لثه و دندان و  و تسکین درددندان وخوشبو کردن دهان مفید است. و به علاوه بلع بزاق حاصله موجب تقویت معده است. مضمصه کردن روغن میوة آن نیز برای استحکام دندانها مفید است. اگر مصطکی را در آب جوش دهندو بخورند برای آرام کردن سرفه های سرد و قطع خونروی از سینه و تقویت معده، کبد، کلیه و روده ها و همچنین برای اسهال بسیار مفید است. گرد آن برای تحلیل ورمهای حاصل از شکستگی یا جابجا شدن استخوان بسیار نافع است. اگر با غاریقون خورده شود، مسهل بلغم و اگر با صبر زرد خورده شود، مسهل صفرا و اگر با ترکیبات هلیله خورده شود ، مسهل سودا می باشد. در آلمان سابقا از مصطکی برای اخراج اخلاط در سل ریه مصرف می کردند. اگر از شاخه و برگهای درختچه مصطکی نیز جوشانده ای تهیه شود و بخورند و حتی محلول دم کردة آنها نیز تا حدودی خواص صمغ مصطکی را دارا می باشد.

از گونة دیگری از پسته های وحشی به نام علمی Pistacia terebinthus L نیز ماده ای به نام تربانتین می گیرند که مصارف طبی و دارویی دارد. تربانتین آن را به انگلیسی Chian turpentine نامند. این درخت که از خانوادة پسته است به انگلیسی Trebinth و به هندی مصطکی کابلی نامیده می شود و بومی مناطق سواحل مدیترانه بخصوص جزیرة Chio

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۲/۰۵/۳۰

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
تجدید کد امنیتی

ابزار وبمستر