اشتها را تحریک می‏کنم و اختلالات معدی را از بین می‏برم. برای درمان کاببوس، لقوه

 و بی حسی اعضا مفیدم. دوست صمیمی کبد هستم.

فارسی من «خارگوش» و «مروه» است، ولی در داروخانه‏ها و عطاریها به من

 «افسنتین» می‏گویند. در کتب قدیم «کشوتا» و «شیخ رومی» به من لقب داده‏اند،

 عربی من «فترق» است و در مصر به یک نوع من «دسیسه» و کوهی مرا «ربل»

 گویند. ترکی من «قوت اوذی» است، گیاه من بین بوته و درخت بوده و گل آن شبیه

 گل با بونه گاو چشم است. من دارای انواع و اقسام خراسانی، نبطی، رومی،

 سویسی، بلژیکی و فرانسوی هستم. یک نوع من که در سواحل دریای مازندران از

 گیلان تا آستارا می‏روید، در اطراف رشت به آن «واش» و «گنداوش» گویند و گیلانیان

 جوشانده آن را به مقدار کم برای رفع اختلالات معدی و زیاد شدن اشتها و درمان

 یبوست می‏نوشند. من دارای طعمی تلخ بوده، و ایرانیان تلخی مرا شبیه تلخی

 «صبر» می‏دانند و در کتاب مقدس انجیل تلخی حقیقت را به تلخی من تشبیه

 کرده‏اند. وقتی گیاه من گل کرد، بایستی ان را چید و در سایه و جای خنک آویزان کرد

 تا خشک شود. نوع وحشی من مفیدتر از انواع پرورش یافته است.

پزشکان و داروسازان سنتی ایران مرا داروی ضد کرم و مقوی معده و اشتها ا ور

 می‏دانستند. من مسهل صفرا و با اسطو خودوس و افتیمون مسهل سودا بوده، برای

 سردرد، لقوه، فلج، و بی حسی اعضا مفید می‏باشم. برای درمان کابوس، سرگیجه،

 مالیخونا نیز سودمندم. دوست کبد و درمان ورم طحال و رحم می‏باشم و مرا برای درد

 اعصاب و بواسیر و ورم چشم تجویز می‏کنند.

من با اینکه قاعده آور نیستم، برای دخترانی که به علت ضعف دچار یائسگی پیشرش

 شده‏اند، مفید بوده و عادت ماهانه زنان را منظم می‏کنم. چون مرا ساییده، در پارچه

 کتان بسته و آن را در آب جوش فرو برده روی پلک چشم بگذارند، لکه‏های قرمز

 چشم را که در اثر ضربه پیدا شده باشد، برطرف می‏کنم. زیرا من خون را به سوی

 خود جذب می‏کنم، ضماد پخته من برای درد چشم پیدا می‏شود نافع است.

چون برگ بوته مرا در آب یا الکل و یا روغن بجوشانند، و با آن گوش را بخور دهند، درد

 آن را ساکت می‏کنم و ورم بناگوش را التیام می‏دهم و چرک و عفونت گوش را از بین

 می‏برم. چکاندن جوشانده من برای سنگینی و عفونت گوش که در اثر آب رفتن در آن

 پیدا شده باشد نافع است.

من ضد عفونی کننده و کرمکش قوی و ضد حشره می‏باشم. گذاشتن من در صندوق

 و کمد مانع بید زدن لباس می‏شود، و چنانچه مرابا مرکب مخلوط کرده، و با آن کتاب

 بنویسند، مانع تغییر رنگ آن شده و اوراق آن را از شر حشرات و موش محفوظ

 می‏دارم. اگر مرا با روغن مخلوط کرده، بربدن بمالید پشه و مگس به شما نزدیک

 نخواهد شد.

در گذشته که پنی سیلینم و داروهای میکروبکش کشف نشده بود، من بهترین داروی

 ضد میکروب بوده و در مواقع شیوع امراض مسری مانند طاعون مرا تجویز می‏کردند.

 من تب بر و ضد یرقان بوده و برای جلوگیری از آب آوردن نسوج به کار می‏روم. من در

درمان اسهال مزمن معجزه می‏کنم و ضد نفخ می‏باشم و برای امراض نوبه‏ای سود

فراوان دارم، ضماد پخته نمک زده من در روی زخمهای عفونی و گنده تاول، اثر ضد

عفونی کننده و التام دارد. برای این کار نیز می‏توان از تنتور من استفاده کرد. من

سرعت جریان خون را زیاد می‏کنم و خون را به سوی خود جذب می‏نمایم، برای رفع ت

رشحات زنانه می‏توانید از من استفاده کنید. ممکن است بعضیها به من حساسیت

داشته یا از خوردن من ناراحت شوند، این اشخاص و بیماران عصبی و مبتلایان به

خونریزی بایستی از خورن من پرهیز نمایند روی هم رفته مصرف من به طور مداوم

جایز نیست و بایستی با فاصله انجام گیرد.

قسمت مورد استفاده من برگ و سر شاخه‏های گدلار من است، مقدار خوراک آنها ن

یم تا دو گرم به عنوان مقوی معده، دو تا سه گرم برای دفع کرم، به مدت پنج روز

متوالی است.

دمکرده 5 تا ده گرم من در یک لیتر آب بدون قند، به عنوان تب بر به کار می‏رود. قند از ت

أثیر من می‏کاهد. خیسانده 30 تا 100 گرم من در هزار، بهتر از دمکرده آن است. در

موقع تب و لرز موقعی که گنه و داروهای دیگر مؤثر واقع نشوند، شراب من اثر آنها را

زیاد می‏کند.

من در اطراف تهران ارتفاعات دماوند در آذربایجان، خراسان، ییلاق عمار لو بین چرم

کش و شورین نیز می‏رویم.
ا

فسنتین دریایی‏

گیاه شناسان جدید مرا «افسنتین دریایی» نامیده‏اند. عربی من شیخ البحر است.

من در شمال غربی ایران، مخصوصا سواحل دریاچه رضائیه و اطراف شاهپور تا میانه

در کنار مردابها و شوره‏زارها و همچنین در بلوچستان بطور خودرو به عمل می‏آیم.

خواص من بین درمنه ترکی و افسنتین است. سرشاخه‏های گلدار و برگ من مقوی

معده، ضد کرم، درمان مرض قند و ضد صرع است.برای دفع کرم بایستی چهار تا

هشت گرم سر شاخه گلدار و برگ مرا جوشانده، و صبح نا شتا پس از شیرین کردن ن

وشید، و برای دفع کرمک می‏توان این جوشانده را تنقیه کرد. مقدار خوراک سر

شاخه‏های خشک و برگ من چهار تا هشت گرم برای اشخاص بالغ و یک تا دو گرم ب

رای اطفال است که بطور گرد کوبیده جوشانده و تنقیه مصرف می‏شود. ماده عامله

من شبیه سنتونین است و چون دارای اثر سمی است، نبایستی زیاد مصرف، شود.

وجود من در اطراف دریاچه حوض سلطان چندان قطعی نیست.

منبع: